صله ارحام در قرآن و سنت - show-content
نمایشگر دسته ای مطالب
صله ارحام در قرآن و سنت
صله ارحام در قرآن و سنت
یكى از سنتهاى شایسته، كه در اسلام بسیار مورد توجه است و در ایام نوروز رونقى خاص دارد، صله ارحام و دید و بازدید اقوام و آشنایان است.
عزت و قدرت و پیروزى یك ملت در سایه وحدت و همدلى است. پیوند با خویشان و انس و الفت با آنها منشا بیشتر همبستگىهاست. ایام نوروز، با تعطیل شدن اكثر مشاغل و ادارهها، فرصت خوبى براى دید و بازدیدهاى فامیلى و گرم كردن این كانون وحدت فراهم مىآید.
از آیات و روایات در می یابیم که صله ارحام واجب است و قطع آن از گناهان بزرگ شمرده مىشود.
قرآن در موارد مختلف، قاطع رحم را ملعون و از رحمت الهى دور شمرده است. امام سجاد(ع) فرمود: «... از همنشینى با كسى كه از خویشانش بریده است بپرهیز.»
امام صادق(ع) فرمود: از«خالقه» (2) بپرهیزید؛ زیرا انسان را نابود مىسازد. راوى پرسید: «خالقه» چیست؟ امام فرمود: قطع رحم. (3)
امام باقر(ع) مىفرماید: رسول خدا(ص) فرمود: به حاضران و غایبان امتم و كسانى كه هنوز به دنیا نیامدهاند تا روز قیامت، سفارش مىكنم به خویشان خود بپیوندند، هرچند میان ایشان به اندازه یك سال راه رفتن فاصله باشد. همانا صله ارحام از امورى است كه خداى متعال آن را بخشى از دین قرار داده است. (4)
طلحة بن زید از امام صادق(ع) چنین نقل كرده است: مردى از قبیله «خثعم» خدمت رسول خدا(ص) رسید و عرض كرد: برترین چیز دراسلام چیست؟ فرمود: ایمان به خداوند.
پرسید: بعد از آن چیست؟
پاسخ داد: صله رحم.
عرض كرد: بعد از آن چیست؟
فرمود: امر به معروف و نهى از منكر.
پرسید: مبغوض ترین اعمال نزد خداوند كدام است ؟
پاسخ داد: براى خدا شریك قرار دادن.
عرض كرد: پس از آن كدام است؟
فرمود: گسستن از خویشاوندان.
پرسید: پس از آن چیست؟
پاسخ داد: به بدیها دستور دادن و از خوبیها نهى كردن. (5)
شناختن ارحام
پرسش اصلى در این بحث این است: ارحام و اقوام چه كسانى هستند؛ پیوند با آنها چگونه بر قرار مىشود؛ و قطع رحم با چه كارى تحقق مىیابد؟
در مرحله بعد باید تحقیق كرد كه وظیفه ما در برابر برخى ازاقوام چیست؟
در شرع مقدس اسلام معناى خاصى براى «ارحام» ذكر نشده و مراد از «ارحام» معناى «عرفى» (9) آن است؛ یعنى مطلق نزدیكان و بستگان. بنابراین خویشاوندان پدرى و مادرى را هرچند با چند واسطه باشد، شامل مىشود و فرزندان و خویشان آنها را نیز در برمىگیرد. (10)
برقرارى پیوند
در اسلام براى چیزهایى كه سبب پیوند با خویشان مىگردد، حد خاصى تعیین نشده؛ بلكه به فهم عمومى بستگى دارد. درعادات و سنتهاى مردم نزدیك یا دور بودن بستگان تفاوت دارد. ممكن است عملى نسبت به یكى از نزدیكان پیوند به شمار آید، اما نسبت به دیگرى كه نزدیكتر است، قطع رابطه باشد. در موارد تردید، باید جانب احتیاط را مراعات كرد تا مبادا مرتكب گناه كبیره قطع رحم شویم.
پیامبر گرامى اسلام(ص) مىفرماید: «پیوند با خویشان را حفظ كنید، هرچند با سلام كردن باشد.» (11)
كمترین چیزى كه به وسیله آن این پیوند بر قرار مىشود، رفت و آمد و سلام كردن است. اما دربعضى از موارد اكتفا به این مقدار كافى نیست؛ براى مثال اگر یكى از اقوام فقیر باشد و دیگرى ثروتمند، صله رحم به وسیله كمكهاى مالى و دفع ضرر از آنها تحقق مىیابد؛ و اگر هیچ توجهى به مشكلات اقوام نداشته باشد؛ قطع رحم كرده است. در نتیجه تحقق صله رحم به اوضاع و احوال و موقعیت و زمان بستگى دارد. هدیه دادن، دلجویى كردن، دید و باز دید، خود دارى از آزار، تمسخر وتحقیر نكردن، عیادت هنگام بیمارى، شركت در مجالس شادى و غم، پذیرفتن دعوت در اعیاد و میهمانیها و هر كارى كه سبب مىشود مردم بگویند اینان ارتباط خانوادگى شایستهاى دارند، سبب تحقق صله رحم است.
قهر كردن، جواب سلام ندادن، ترش رویى، شركت نكردن در محافل، كمك نكردن در گرفتاریها، گلههاى نا به جا و امثال آن به قطع رحم و گسستن پیوند مىانجامد.
امام صادق(ع) مىفرماید: پیوند با خویشان را هر چند با دادن ظرفى آب، حفظ كن. برترین چیزى كه این پیوند را نگه مىدارد، خود دارى از آزار بستگان است. صله رحم مرگ را به تاخیر مىاندازد. محبوبیت به وجود مىآورد.
آثار صله رحم
پیامبر گرامى اسلام(ص) و امامان معصوم علیهم السلام براى صله رحم آثار و فواید بسیار ذكر كردهاند. بخشى از آن عبارتاست از:
1- محبوبیت نزد خداوند.
2- بهره مند شدن از پشتیبانى خداوند.
3- افزایش روزى.
4- طول عمر.
5- ورود به بهشت.
6- برطرف شدن فقر و بیچارگى.
7- آباد شدن شهرها.
8- آسان شدن حساب در قیامت و پاك شدن از گناه.
9- نجات از مرگهاى ناهنجار.
10- محبوبیت در خانواده و... .
بعضى از روایاتى كه در آنها به این آثار اشاره شده را در اینجا می آوریم:
1- پیامبر گرامى اسلام(ص) فرمود: هر كس براى من یك چیز را ضمانت كند من براى او چهار چیز را ضمانت خواهم كرد. صله رحم انجام دهد. خداوند او را دوست دارد؛ روزىاش را توسعه مىدهد؛عمرش را طولانى مىسازد و او را در بهشتى كه وعده داده وارد مىكند.
2- پیامبراسلام(ص) فرمود: صله رحم شهرها را آباد مىسازد وعمرها را طولانى مىكند، هر چند اهلش از نیكان نباشند.
آن حضرت همچنین فرمود: صله رحم، مرگ را به تاخیر مىاندازد؛ سبب دوستى درخانواده مىگردد؛ حساب قیامت را آسان مىكند و از گناهان آدمى مىكاهد. پس با خویشان خود پیوند بر قرار كنید و به برادرانتان نیكى كنید، هرچند با خوب سلام كردن و جواب سلام دادن باشد.